In deze podcast vertel ik je wat een systeem is en waarom kennis van de werking van systemen zoveel kan toevoegen aan jouw wijsheid in alles wat je doet. Dus: weet je al wat systemen zijn? Deel deze aflevering dan met mensen die zich afvragen wat dat gedoe met die systemen nou eigenlijk is. Nog geen ervaring? Doe er je voordeel mee.
Als jij van huis uit hebt geleerd om je gevoel af te sluiten, dan kan het zijn dat je in een organisatie terecht komt en je wordt verweten dat jij je heel weinig vanuit je gevoel met jouw medewerkers verbindt.
Dat komt omdat je een patroon dat in het ene systeem heel goed voor je werkte, transporteert naar een ander systeem. Dat is een andere situatie die wellicht ander gedrag nodig heeft.
Wat is een systeem?
Een systeem is een groep. We zijn allemaal lid van verschillende systemen: in de eerste plaats het systeem van onze familie. Maar ook het systeem van het team op je werk, het bedrijf als geheel, een vereniging waar je lid van bent en je vriendenclub. Binnen een systeem is alles en iedereen met elkaar verbonden, door de generaties heen. Zo horen ook overledenen, ex-partners en oud-werknemers erbij. Wanneer je systemisch kijkt, kijk je naar de hele context; daar horen niet alleen mensen bij, maar ook elementen als het geloof, een eigen zaak of een faillissement.
Jouw systeem van herkomst (jouw biologische (voor)ouders, broers en zussen) bepaalt voor hoe je vandaag in het leven staat. Patronen worden doorgegeven van generatie op generatie. En laat ik daar nu expert in zijn om die te ontrafelen 😉
Ook in bedrijven worden patronen herhaald. Wat je vaak ziet bijvoorbeeld, is dat een team naar een cursus wordt gestuurd en dan zeggen de teamleden, niet geheel onterecht: eigenlijk zouden onze leidinggevenden hier moeten zitten. Ze hebben meestal een punt. Het patroon dat in het team zit, komt namelijk ergens vandaan: meestal van boven. Het is slechts een fractaal uit het grotere geheel dat zich steeds herhaalt.
Direct naar de podcast: Wat is een systeem? Of liever verder lezen:
Levende systemen
Door te kijken naar families en organisaties als een levend systeem, erken je de complexiteit ervan en dat kan je meenemen in de benadering. Je richt je op het probleem waar je tegenaan loopt en zoomt uit naar het grotere geheel om te kijken wat eraan ten grondslag ligt.
Als je pijn hebt in je knie kan je naar een therapeut gaan die jouw knie gaat behandelen. Je kunt ook naar iemand toegaan die je vraagt om je uit te kleden zodat het hele lichaam onder de loep genomen kan worden. Het kan zomaar zijn dat de pijn uit je knie voortkomt uit het scheef staan van jouw kaken, waardoor dat gewricht compensatie zoekt op andere plekken in je lichaam.
Systemisch
Als je kijkt vanuit een systemische benadering, kijk je naar de onbewuste dynamieken die een rol spelen, over generaties heen. Hardnekkige patronen die steeds worden doorgegeven binnen jouw bedrijf, van manager op manager of van generatie op generatie binnen families. De leuke patronen nemen we voor lief, maar de minder gewenste, daar willen we graag vanaf.
Neem bijvoorbeeld alcoholverslaving binnen de familie. Als je dat steeds ziet terugkomen, kan het zijn dat jij je stellig voorneemt om nooit een druppel alcohol te nuttigen. De kans is groot dat die verslaving zich alsnog in een ander jasje toont: beeldschermverslaving, drugs, seks, aandacht …
Verslaving is een manier om je te verdoven. De vraag is dan: waar verdoof jij je voor? Het niet voelen? Dat is ook een patroon dat vaak van generatie op generatie wordt doorgegeven. Net als niet kijken: ‘als we er niet naar kijken, dan is het er niet.’
Patronen herhalen zich binnen systemen
In organisaties kan het zijn dat er steeds geen winst wordt gemaakt. Het lijkt goed te gaan, en dan keldert de omzet weer. En weer is het spannend. Als dat patroon zich steeds herhaalt, kan het helpen om terug te gaan naar de oorsprong:
- Wat is er gebeurd bij de oprichting?
- Zijn er prijzen betaald door mensen?
- Is er iemand omgekomen?
Het kan zijn dat er een schuld te vereffenen is die er onbewust voor zorgt dat jij niet succesvol kunt zijn.
Het kan ook zijn dat je patronen van huis uit meeneemt naar het werk. Bijvoorbeeld omdat je een grote verantwoordelijkheid kreeg op jonge leeftijd voor het hele gezin, omdat één van je ouders vroeg kwam te overlijden, of doordat je ouders druk bezig waren met het familiebedrijf en geen tijd hadden om voor de kinderen te zorgen. Dan is de kans groot dat je die verantwoordelijkheid meeneemt naar je werk, omdat je daar nu eenmaal heel erg goed in bent.
Het effect van herhalende patronen
In heel veel situaties gaat dat goed, maar het kan ook zijn dat het niet jouw plek is om die verantwoordelijkheid naar je toe te trekken. Omdat je ‘maar’ een medewerker bent en niet de leidinggevende bijvoorbeeld, of omdat je niet de kartrekker bent van dit project. Dan wordt het niet gewaardeerd als jij steeds maar weer een rol naar je toetrekt en een plek inneemt die niet van jou is.
Het kan zijn dat jij je steeds ongelukkig voelt omdat je van jouw leidinggevende niet de erkenning en waardering krijgt die je graag zou willen ontvangen. Dan kan het zijn dat je naar jouw leidinggevende kijkt en onbewust jouw vader of moeder ziet in wiens ogen je het nooit goed genoeg deed. Je bent op het werk in een andere situatie, maar innerlijk zie je nog steeds dat plaatje van vroeger waarbij je niet ontving wat je graag had willen ontvangen.
Wanneer je op het werk met een hardnekkig herhalend vraagstuk te maken krijgt, is het handig om niet zozeer naar het probleem te kijken, maar je vanuit systemisch perspectief af te vragen: waar is dit probleem een oplossing voor? Wat wil er op een andere laag nog ge-heeld worden? Er is kennelijk nog iets dat heel gemaakt wil worden.
Basisprincipes van systemen
Dit stuk komt uit mijn boek ‘Ontrafeld; bevrijd, door anders te kijken naar mijn patronen’. Beluister de podcast om andere voorbeelden te horen.
Systemen kennen 4 basisprincipes die maken dat ze gezond kunnen functioneren. De eerste 3 gelden voor zowel familie- als organisatiesystemen. De vierde is vooral van toepassing op organisatiesystemen:
1. Binding: alles en iedereen hoort erbij.
2. Ordening: iedereen heeft een eigen plek.
3. Balans: een uitwisseling tussen nemen en geven.
4. Bestemming: systemen willen hun bestemming bereiken.
Ezelsbruggetje: BOB: binding, ordening, balans.
Systemisch basisprincipe Binding: systemen willen alles compleet houden
Dat alles erbij hoort, komt doordat systemen graag compleet willen zijn. Door generaties heen en zelfs als we dingen soms liever willen vergeten. Sterker nog, hoe harder we ons best doen om iets buiten te sluiten, hoe meer tegendruk het systeem zal geven. Het is als een bal die je onder water houdt. Op enig moment wordt de druk te hoog en schiet hij naar boven.
Dat buitensluiten, negeren, van wat we liever willen vergeten, gebeurt meestal zonder dat we het ons realiseren. Of het nu gaat om een persoon over wie we een oordeel hebben of een gebeurtenis die te pijnlijk is om te bespreken. Het systeemgeweten zorgt er dan voor dat die links- of rechtsom weer aan de orde komt, zodat het systeem weer compleet is en als geheel kan voortleven.
Mensen of dingen die we wél zien, hoeven niet zo krampachtig in herinnering te worden gebracht. Dat is de reden dat het zo helend is om stil te staan bij verdriet of pijn. De erkenning maakt het mogelijk om het te laten gaan.
Systemisch basisprincipe Ordening: iedereen heeft een eigen plek
Het tweede principe, dat iedereen en alles een eigen plek heeft, betekent in familiesystemen dat de (voor)ouders op de eerste plek komen en daarna de kinderen, in de volgorde waarin ze geboren zijn. Aangezien iedereen erbij hoort, horen ook overleden kinderen, abortussen en miskramen erbij. In mijn familie staat mijn oudste broer op de eerste plek, dan de tweede broer, de derde broer, dan mijn broer die is overleden toen hij vier maanden oud was, dan ik, gevolgd door mijn jongste broertje. Ik heb de vijfde plek in ons gezin. In dit geval betekent eerste plek niet dat deze persoon het meest belangrijk is, maar wel dat hij of zij eerder is geboren.
Er zijn allerlei redenen om van je plek af te gaan. Bijvoorbeeld omdat je als kind een bemiddelende rol krijgt tussen ruziënde ouders. Door als kind tussenbeide te komen, zorg je dat het partnersysteem overleeft. Dit is de werking van het systeemgeweten dat wil dat alles compleet blijft. Zo kan het ook zijn dat je als dochter na het overlijden van je moeder, voor het gezin gaat zorgen en op de plek van je moeder komt.
Vaak herhaalt dat patroon zich in andere rollen buiten het gezin. Een veelvoorkomende consequentie voor iemand die de zorg voor het gezin overneemt, is dat die persoon gemakkelijk verantwoordelijkheid of leiderschap naar zich toetrekt. Dat kan heel krachtig zijn, maar diegene kan daardoor te veel hooi op de vork nemen en overspannen raken.
Systemisch basisprincipe Balans: tussen nemen en geven
Het derde basisprincipe gaat over de balans tussen nemen en geven. Er moet een continue uitwisseling zijn. In vriendschappen betekent dit dat je iets doet voor een ander en daar krijg je iets voor terug. Je vraagt of je vrienden komen eten en zij zeggen ‘volgens mij zijn wÃj nu aan de beurt’. Het regelt zich over het algemeen vanzelf.
Als jij drie keer achter elkaar nee hebt gezegd op de hulpvraag van een ander, voel je je schuldig. Dan is er onbalans. Je weet dat je bij de ander in het krijt staat. Er komt een moment dat je iets terugdoet. Die uitwisseling hoeft dus niet per se 1-op-1 te zijn en ook niet van gelijke strekking. Soms heeft een ander een goede reden om niet (direct) iets terug te doen. Dat is prima, maar als het langer aanhoudt en de balans steeds schever wordt, is het handig om dat uit te spreken.
Als iemand namelijk te lang, te veel voor je doet (of andersom), dan voelt dat niet goed. De balans is dan verstoord. Onbewust kan dat een goede reden zijn om de relatie te verbreken.
Systemisch basisprincipe: bestemming bereiken
Dat systemen hun bestemming willen bereiken, heeft te maken met hun eindigheid; het moment dat de levensenergie niet meer stroomt. Bij mensen is dat moment de dood. In organisaties is dat vaak moeilijker te herkennen.
Een stichting die wordt opgericht met een bepaald doel voor ogen, weet wanneer het doel bereikt is. Dan is de bestemming bereikt. Dat is het moment om de stichting op te heffen.
Een bedrijf of organisatie wordt bewust of onbewust opgericht om in een behoefte te voorzien. Zolang die behoefte er is en de organisatie daarin kan voorzien, stroomt de levensenergie.
Stel: je werkt als manager bij een bedrijf dat failliet dreigt te gaan en je besluit samen met een paar collega’s om het over te nemen om het bedrijf te redden van de ondergang. Een paar jaar later is er een gezonde continuïteit, maar op de een of andere manier lukt het niet om een volgende groeistap te maken. Jullie blijven hangen op een bepaald niveau. Dan zou je je kunnen afvragen of de bestemming – het behoeden voor faillissement – is bereikt. En zo ja, wat een nieuwe bestemming voor het bedrijf zou kunnen zijn. Eentje die energie geeft en groeipotentieel.
Symptomen als alarmbel
Als er niet wordt voldaan aan (een van de vier) principes, raakt het systeem in onbalans. Het geeft dan een signaal af, in de vorm van een symptoom. Dat kan zich bijvoorbeeld uiten als vermoeidheid of het onvermogen om grenzen aan te geven. Wanneer je bekend bent met de werking van systemen, kan je die symptomen herkennen.
Dat is vooral fijn als je te maken hebt met een vraagstuk dat steeds weer terugkomt, een herhalend patroon. Een systemische invalshoek zorgt voor inzicht in de onderliggende reden van het probleem dat zich aan de oppervlakte laat zien.
Ik probeer bijvoorbeeld al heel mijn leven los te komen van mijn behoefte om alles onder controle te houden. De duik in mijn verleden heeft me geholpen om in te zien hoe loyaal ik ben geweest aan mijn (voor)ouders in het herhalen van dat gedragspatroon. Daarmee verdwijnt het niet, maar ik kan het nu steeds beter en sneller herkennen. Dan doe ik een stapje achteruit, haal een keer diep adem en geef ruimte aan anderen om het op hun manier te doen.
Daar heb ik over geschreven in mijn boek ‘Ontrafeld; bevrijd, door anders te kijken naar mijn patronen.’
Loop jij aan tegen herhalende patronen? Neem gerust contact op, dan kijk ik met je mee? Ben je een professional die al heel veel laagjes heeft afgepeld en ben je toe aan de volgende stap? Dan is de Training Patronen Ontrafelen misschien iets voor jou: een sprong in het diepe.
Beluister de podcast om te horen wat systemen zijn en hoe de basisprincipes bijdragen aan gezond functioneren.
Vind je dit interessant? Beluister daarna dan meteen de volgende aflevering over de overlevingsmechanismen die maken dat systemen gezond kunnen functioneren.
💫 Ik ben Fiona Cook. Ik werk al 20 jaar als coach, waarvan bijna 15 jaar als systemisch coach met (familie)opstellingen. Ik begeleid vrouwelijke leiders die de balans kwijt zijn doordat ze te veel ballen in de lucht houden. Ik help je om herhalende pijnlijke patronen te ontrafelen en doorbreken zodat je rust ervaart, de regie over jouw leven terugpakt, meer geniet en je weer verbindt met jouw gevoel. Lees meer over mij.
Spreek deze aflevering je aan? Dan kan ik deze ook aanraden:
De balans tussen geven, nemen en ontvangen: hoe zit dat in jou?
Hiërarchie op de werkvloer: een systemische blik
Zorgvuldig afscheid nemen, hoe doe je dat?