Deze aflevering gaat over afscheid nemen. Als jij niet zorgvuldig afscheid neemt, is de weg niet vrij naar de volgende opdracht, partner of vriendschap en kan het zijn dat je blijft hangen in een gevoel van boosheid, wrok of schuld en dat je voelt dat er onbalans is.
Dan ben je niet vrij om dat wat mooi is opnieuw aan te trekken.
Zorgvuldig afscheid nemen, hoe doe je dat?
In deze aflevering hoor je:
- Hoe je kunt herkennen of je wel of niet goed afscheid hebt genomen
- Wat het met mij heeft gedaan om dat níet te doen
- Wat je kunt doen om wél zorgvuldig afscheid te nemen
- Hoe dat zit in familiesystemen (waar je mensen niet buiten kunt sluiten)
- Hoe je alsnog in een oefening afscheid kunt nemen om het ‘schoon’ te maken
De aflevering beluister je hier.
Liever lezen?
Afscheid nemen van een oude liefde
In mijn boek ‘Ontrafeld; bevrijd, door anders te kijken naar mijn patronen’ heb ik beschreven dat ik het heel moeilijk vond om afscheid te nemen van mijn allereerste vriendje. We zijn eigenlijk maar 2 jaar vriendje en vriendinnetje geweest, maar hij bleef steeds ‘via de achterdeur’ weer binnenkomen.
Daardoor kon ik me onbewust niet helemaal verbinden met mijn lief Edwin terwijl wij toch al 33 jaar samenzijn, waarvan 31 jaar getrouwd. Ik beschouw mezelf als een ongelofelijke bofkont, want we hebben een prachtige relatie waarin we alles kunnen bespreken en wat ik nu ga vertellen heb ik ook met hem besproken in de loop der jaren, maar onze relatie heeft een andere diepgang en laag gekregen sinds ik mijn losse eindjes uit het verleden heb ontrafeld, waardoor ik nog voller de liefde aan hem kan geven. Dat ik uiteindelijk helemaal los ben gekomen van mijn eerste vriendje heeft daar sterk aan bijgedragen.
Vriendschappen, werkrelaties en afscheid nemen
Als je niet zorgvuldig uit elkaar gaat, kan het zijn dat er een hele nare ondertoon blijft hangen die maakt dat je gauw vervalt in een dynamiek van dader- en slachtofferschap, verwijt, of schuldgevoel, die je belemmert in jouw bewegingsvrijheid. Dat geldt ook voor vriendschappen. Ik heb zelf gemerkt en ik hoor het ook van klanten: soms is de vriendschap die je vroeger had niet meer passend, omdat je behoefte hebt aan andere gesprekken.
Als je dan niet uitspreekt dat de vriendschap zoals die was, voorbij is en je een andere rol hebt gekregen in elkaars leven, kan het zijn dat er iets tussen jullie blijft hangen dat zich vertaalt in een drukkend (schuld)gevoel en het niet helemaal weten waar je aan toe bent. Wanneer je dat naar elkaar uitspreekt, wordt het ‘schoon’.
Dat geldt ook voor werkrelaties, of opdrachtgevers waar je lang mee hebt samengewerkt. Het kan zijn dat je uit elkaar gaat, omdat je ontslagen bent of omdat het werk niet meer bij je past en je iets anders wilt gaan doen. Dan kan het evengoed lastig zijn om los te komen van de situatie waar je in zat.
Misschien heb je te maken met een collega die vertrekt; omdat hij of zij iets heeft gedaan wat niet door de beugel kan of omdat hij of zij een andere baan krijgt aangeboden met een hoger salaris. Al doe je dan een aanbod waarvan je denkt ‘too good to refuse’, kan het nog zijn dat die ander weggaat en dat jij je in de steek gelaten voelt.
Als dat gebeurt blijft er in al die relaties iets hangen, een soort ‘twilight zone’ waar jij of die ander in terecht komt die zorgt dat je niet zorgvuldig uit elkaar kunt gaan. Dan ben je niet vrij en niet in staat om het nieuwe aan te trekken; of het nu is dat je een nieuwe baan wilt creëren of een nieuwe medewerker wilt aantrekken als vervanging voor degene die is weggegaan. Misschien wil je wel ruimte creëren voor nieuwe vriendschappen of een nieuwe relatie in je leven.
Alsnog zorgvuldig afscheid nemen
Wat je dan te doen hebt, is alsnóg heel zorgvuldig afscheid nemen. Dat heb ik ook gedaan destijds, van dat eerste vriendje, zo’n 20 jaar na dato. Dat was me eerder niet gelukt. Waarom? Ik voelde me door hem in de steek gelaten. Dat voelde als onrecht. Ik kon me nog zo gemakkelijk verbinden met de liefde die we voor elkaar hadden gevoeld, dat ik me niet kon voorstellen dat dat over zou zijn voor hem. Ik had steeds een soort onderliggende naïeve hoop dat hij nog wel zou inzien hoe leuk ik eigenlijk was 😉 Maar ik was blijven hangen in een stadium dat allang voorbij was. Dat was niet alleen belemmerend voor mijn relatie met Edwin, maar ook voor mijn niet-meer-relatie met die ex.
Daders en slachtoffers
Zolang je een wrok koestert, schuld voelt of verwijten maakt, blijf je verbonden met betrokkenen. Dat houdt de relatie in stand terwijl je er juist los van wilt komen. Zoals Bert Hellinger, de grondlegger van het systemisch werken zegt: Er is niets zo verbindend als daders en slachtoffers.
Wanneer daders en slachtoffers elkaar wél in de ogen kunnen kijken en elkaars hele verhaal kunnen horen, ontstaat er op een diepe laag een verbinding die maakt dat het daarna nooit meer is zoals het was. Net alsof er iets oplost in de dynamiek van dader- en slachtofferschap, waardoor je je anders tot elkaar kunt verhouden.
Oefening: Systemische boedelscheiding
Wil je alsnog afscheid nemen van iets of iemand omdat je voelt dat je ‘daarin nog wat te doen hebt’? Deze oefening kan je daarbij helpen. Je hebt pen en papier nodig en een voorwerp dat symbool staat voor jouw hart, de bron waar alles wat jij hebt gegeven uit is voorgekomen. Ik gebruik daarvoor vaak een rozenkwarts; die staat voor liefde en compassie.
Ga terug naar een mooi moment in de relatie (ook al is dat lastig) of dat nu zakelijk is of privé
Verbind je daarmee en schrijf alles op wat jij aan die ander hebt gegeven. Bijvoorbeeld: je liefde, ideeën, goede gesprekken, bloed, zweet en tranen, je geduld, cadeaus, intimiteit, kinderen die je samen hebt gemaakt, geduld voor omstandigheden van de ander, eindeloos meedenken, creativiteit, nieuwe opdrachtgevers, opdrachten, innovaties …
Wanneer je dat hebt gedaan en je ermee hebt verbonden, plaats je die ander in gedachten voor je en geef – in liefde – dat stuk papier aan die ander. Dat heb jij gegeven en dat hoort daar.
We willen dat bij ons houden vanuit gevoel van wrok, niet-gunnen, maar je mag het bij de ander laten. Dat is van hen.
Pak dan het voorwerp dat symbool staat voor de bron waaruit alles dat jij hebt gegeven is voortgekomen: jouw hart, je intellect, jouw wijsheid. Dat mag jij weer meenemen. Helemaal. Kijk het aan en misschien kan je ertegen praten en vertellen hoe dankbaar je bent dat het er is. Houd het tegen je hart aan, verbind je ermee en weet: ‘Dit hoort bij mij. Dit neem ik mee.’ Je mag weer kijken naar dat waar je afscheid van hebt te nemen en daar innerlijk tegen zeggen: ‘Dit hoort bij mij, dit neem ik mee.’
Zet dan een aantal passen naar achteren en kijk nog keer naar dat wat je allemaal hebt gegeven aan dat waar jij afscheid van hebt te nemen.
Maak dan onderscheid tussen dat voorwerp wat je bij je hart hebt en dat waar je afscheid van neemt: ‘Dat is van jou en dit is van mij. Wat bij jou hoort, laat ik bij jou en wat bij mij hoort, neem ik mee’ en besluit daar op dat moment: Ik zal in de toekomst niet meer van jou eisen, niet meer van je claimen. Dit is nu van mij. We laten het nu zo.
Als je voelt dat er onbalans is, dan helpt het om dat uit te spreken: ‘Er is onbalans en daar heb ik het mee te doen’. Dan draai jij je in gedachten om en laat achter je wat je achter te laten hebt.
Afscheid nemen van collega’s
Door zorgvuldig afscheid te nemen van medewerkers, zorg je dat ze ‘loskomen’ van de organisatie en de achterblijvende collega’s. Zelfs, en vooral, als je boos bent op degene die vertrekt omdat je het gevoel hebt dat je onrecht bent aangedaan. Ook dan is het belangrijk om alles wat die persoon heeft bijgedragen, te benoemen en om dan te zeggen: ‘Er zijn dingen die je niet goed hebt gedaan. Die laten we bij jou en we maken nu ruimte voor een nieuwe medewerker voor ons en voor jou om je eigen weg te gaan.’
Dit kan eventueel ook zonder dat de desbetreffende medewerker, het team of anderen daarbij aanwezig zijn. Hoe openlijker je dat echter doet, hoe meer ruimte dat geeft aan iedereen.
Verscheurde loyaliteit
Als mensen onverwacht vertrekken binnen organisaties, kan het zijn dat er in de onderstroom een gevoel van ‘sociale onveiligheid’ ontstaat. Zeker wanneer er weinig aandacht aan het vertrek wordt besteed. Dat roept vragen op bij de mensen die de spreekwoordelijke klok hebben horen luiden, maar slechts een deel van het verhaal kennen.
Het kan zijn dat er een vorm van loyaliteit is naar de persoon die is weggegaan, vooral bij collega’s die lang met elkaar hebben samengewerkt of een vriendschappelijke band met elkaar hebben opgebouwd. Dan is het lastig om diegene te laten gaan. Als jij vervolgens iets nieuws wilt introduceren of een andere weg wilt inslaan, kan het zijn dat de stap naar het nieuwe wordt tegengehouden vanuit een onbewuste verbinding met degene waar niet zorgvuldig afscheid van is genomen.
Dat geldt ook wanneer je een vervanger wilt aantrekken. Als je niet zorgvuldig hebt stilgestaan bij degene die hem of haar is voorgegaan, kan je verscheurde loyaliteit ervaren, weerstand of gebrek aan draagvlak voor nieuwe ideeën. Dan weet je dat het te maken heeft met iets uit het verleden waar nog onvoldoende bij is stilgestaan.
Ook als denk je: ‘Jeetje, moeten we dat nou nóg een keer doen, we hebben dat al gedaan’, maar zoals Anton de Kroon en Sybke Kaat zo mooi zeggen in hun boek Systemisch Adviseren: ‘We hoeven oude koeien niet meer uit de sloot te halen wanneer ze rustig op stal kunnen staan.’
Als leidinggevende heb jij ervoor te zorgen dat al jouw koeien rustig op stal kunnen staan, dus misschien betekent dat dat je nog een keer moet stilstaan bij de geschiedenis, bij de hoogtepunten en diepe dalen van de afgelopen jaren, zodat iedereen weet wat er speelt en de neuzen dezelfde kant op staan.
Wanneer degenen die de verscheurde loyaliteit ervaren, zich gezien en gehoord voelen, is er veel minder behoefte om vast te houden aan dat wat verloren dreigt te gaan.
Her-inneren
Ik moest eerst her-inneren om alsnog dat eerste vriendje te laten gaan, waardoor ik eindelijk kon leunen tegen Edwin en hem alle liefde kon geven die hij verdiende. Hij is altijd zo onvoorwaardelijk geweest in zijn liefde voor mij en bij mij zat er nog een rem op. Deels had dat te maken met de patronen uit het verleden die ik nog niet ontrafeld had (waarover ik heb geschreven in mijn boek ‘Ontrafeld’), maar ook doordat ik nog niet goed was losgekomen van dat vriendje uit mijn prille jeugd.
Nu sta ik lichter in het leven en ik kan veel meer genieten.
Hoe zit dat in familiesystemen?
In mijn boek heb ik verteld dat ik jarenlang grote stukken van mijn vader heb afgewezen. Hij heeft dingen gedaan die ik heel verwarrend vond als kind. Dat heb ik lang tegen hem gebruikt, maar toen ik mijn patronen ging ontrafelen, zag ik ook de rol van mijn moeder en de herhalende patronen van de families waar zij uitkomen.
Gelukkig kan ik daar nu anders naar kijken, want het feit is: als ik mijn vader afwijs, wijs ik ook een stuk van mezelf af. Zo simpel is het.
Daardoor kon ik het leven nooit vol nemen.
Dat was voelbaar: voor Edwin, in mijn werk, in alles wat ik deed.
Nu realiseer ik me dat ik mijn moeder ook nooit vol kon nemen. Ik gebruik het woord ‘nemen’ en daarmee maak ik onderscheid tussen aannemen wat je gegeven is de actieve beweging van ‘nemen’, het naar je toetrekken.
In families zie je vaak dat we een oordeel hebben over onze ouders of iemand die ons onrecht heeft aangedaan. Zoals ik al zei: ‘er is niets zo verbindend als daders en slachtoffers’. Dat geldt al helemaal binnen families. Je wilt er los van komen, maar het blijft je naar beneden zuigen, een hele neerwaartse energie.
Hoe komt dat? Systemen staan het niet toe dat iemand wordt buitengesloten, dus wat je te doen hebt, is ‘ja’ zeggen tegen dat waar je nu nog ‘nee’ tegen zegt. Het helpt om de patronen, dat wat daaraan vooraf is gegaan, te ontrafelen. Zoals Bert Hellinger zegt: ‘Ouders zijn maar doorgeefluik. Patronen herhalen zich van generatie op generatie, omdat er dingen zijn die nog gezien willen worden.’ Dus als jij die patronen niet meer wilt doorgeven aan jouw volgende generatie, dan helpt het om – of je het nu leuk vindt of niet – al die rode draden uit jouw verleden te ontrafelen, zodat je ze voor je neer kunt leggen en het hele plaatje kunt zien. Els van Steijn zegt in haar boek ‘De Fontein’: Zelfs al heb je in je oordeel naar je ouders moreel gezien gelijk, zolang je er geen ‘ja’ tegen zegt’, zal je niet gelukkig worden.’
Aanvaarden versus accepteren
Het zit ‘m erin dat je het aanvaardt. Dat heeft voor mij een andere lading dan ‘accepteren’. Als ik zeg dat ik ‘accepteer’ dat mijn vader over mijn fysieke grenzen ging, lijkt het net of het nu wel oké is. Dat is niet zo, maar: het is.
Ik zie het zoals het is en daar zeg ik ‘ja’ tegen, omdat ik nu de herhalende patronen herken die maken dat hij grenzen overschreed. Wanneer ik daar ‘ja’ tegen zeg, kan ik alles insluiten. Dat heeft mij het vermogen gegeven om kracht te putten uit de generaties die mij zijn voorgegaan.
In de podcast ‘Geheimen onthuld: inclusief leiderschap in de praktijk’ vertel ik over het belang van alles insluiten. Systemen willen compleet zijn. Dat heb ik aan den lijve ondervonden toen mijn halfbroer en halfzus onverwacht begin 2023 in mijn/ons leven zijn gekomen. Ik wist van het bestaan van mijn halfbroer, maar we hebben nooit het initiatief genomen om hem op te zoeken. Mijn halfzus is volledig uit de lucht komen vallen en heeft een andere (Zwitserse) moeder en woont in Parijs. Mijn vader ‘had nog wat zaadjes geplant’. In die podcastaflevering heb ik verteld hoe wij hen als familie hebben ingesloten.
‘Ja’ zeggen kun je doen tegen alles wat pijnlijk is: familieleden, de collega die jou onrecht heeft aangedaan, maar ook het bedrijf dat afscheid van jou heeft genomen terwijl jij juist je bloed zweet en tranen hebt gegeven zonder je daarvoor erkend te voelen. Wanneer je daar ja tegen kunt zeggen, geeft dat ruimte en gaat het stromen in je leven. Die podcastaflevering kun je hier beluisteren.
Zorgvuldig afscheid nemen
Alles wordt lichter in het leven wanneer je volmondig ‘ja’ kunt zeggen. Het maakt dat je dingen makkelijker met een zucht door je heen kunt laten glijden en loslaten wat niet bij jou hoort. Zorgvuldig afscheid nemen is daar een belangrijk onderdeel van. Dan voelen betrokkenen zich gezien en gehoord, je kunt schoon uit elkaar gaan en er ontstaat ruimte om het nieuwe aan te trekken.
Zou jij lekkerder in je vel willen zitten, meer van je potentieel willen benutten of eindelijk de diepe duik in jouw verleden willen nemen die je tot nu toe steeds vermeden hebt? In de training Patronen Ontrafelen duik je samen met 3 anderen in losse eindjes uit het verleden. Je krijgt zicht op onderliggende herhalende patronen en je leert hoe je daar op een andere manier mee kunt omgaan. Je daagt elkaar uit én je ondersteunt elkaar. Met het resultaat dat jij je vrij voelt om op eigen benen te staan, los van loyaliteiten naar jouw verleden.
Voel jij je geraakt? Denk je: Ik heb hier iets mee te doen? Neem gerust contact op.
Fotocredit: Canva
💫 Ik ben Fiona Cook. Ik werk al 20 jaar als coach, waarvan bijna 15 jaar als systemisch coach met (familie)opstellingen. Ik begeleid vrouwelijke leiders die de balans kwijt zijn doordat ze te veel ballen in de lucht houden. Ik help je om herhalende pijnlijke patronen te ontrafelen en doorbreken zodat je rust ervaart, de regie over jouw leven terugpakt, meer geniet en je weer verbindt met jouw gevoel. Lees meer over mij.
Spreekt deze aflevering je aan? Dan kan ik deze ook aanraden
Manager, waarom lukt het jou niet om jouw grenzen aan te geven?
