Search
Close this search box.
Search
Close this search box.

Inspiratie

De wereld op z’n kop! Wat verandering met ons doet

20 juni 2020

Ik weet niet hoe het met jou zit, maar ik voel me in deze rare Corona-tijd heen en weer geslingerd tussen onzekerheid, soms grenzend aan angst, en hoop, nieuwsgierigheid en vertrouwen. In dit artikel leg ik uit hoe dat werkt. Inzicht maakt het gemakkelijker om de situatie te erkennen zoals die is. En dat geeft ruimte. Is mijn ervaring.
Bovendien maakt het begrijpen van dit proces het gemakkelijker om anderen beter te kunnen begeleiden; nu en in de toekomst.

Elisabeth Kübler-Ross, een Zwitsers-Amerikaanse psychiater (1926-2004), is de eerste die de emotionele reacties van mensen bij heftige verandering in kaart bracht. Zij stond bekend om haar pionierswerk op het gebied van stervensbegeleiding en de verschillende fasen van rouwverwerking. Later werd duidelijk dat mensen deze emotionele fases ook doorlopen wanneer zij te maken krijgen met veranderingen.

De vijf fasen waar mensen doorheen gaan zijn: ontkenning, boosheid, onderhandelen, depressie en acceptatie.

Laten we er doorheen lopen met de huidige situatie in gedachten.

Ongeloof en ontkenning

In de eerste fase kan het zijn dat mensen vol ongeloof reageren. ‘Dat meen je niet.’ Liefst willen ze het ontkennen of negeren. ‘Nou dat moeten we nog maar eens zien.’ Vanuit een soort zelfbescherming; ze maken zich wijs dat het niet zo erg is en niet gaat gebeuren. We zagen het bij wereldleiders en we zagen het om ons heen. Bij mij had de ‘ontkenning’ niet zozeer te maken met het virus als wel met de manier waarop ik naar mijn werksituatie keek: ‘Ik heb de vorige crisis overleefd, dat zal deze keer ook wel lukken’ En: ‘Het is vooral belangrijk nu om creatief te zijn; als niet linksom, dan rechtsom.’ De ontkenning kenmerkte zich vooral door de urgentie om hard door te blijven werken. Meer uren te maken dan ‘normaal’, omdat er weinig afspraken waren om naartoe te werken. Geen sport ’s avonds die noodzaakte tot vroeg eten, geen vergadering of netwerkclubjes. Geen geplande lunchpauzes precies tussen alle afspraken door.

Ik kon de hele dag achter de computer zitten.  Helaas bleef het virus hardnekkig zijn boodschap herhalen, waardoor ik vanzelf in een volgende fase van de curve terecht kwam. Zo werkt het ook wanneer je als leider een verandering wil doorvoeren. Je kan het beste rustig de boodschap blijven herhalen. Net zo lang tot mensen beseffen dat het toch echt gaat gebeuren.

Boosheid

Als we vervolgens merken dat het echt niet zomaar overwaait en dat we het hiermee te doen hebben, kan het leiden tot boosheid. ‘Hoezo moet dat op die manier? Waarom zij wel en ik niet?’ We zien het bij de beroepsgroepen die een code in het KvK register hebben die geen recht geeft op steun en bij ondernemers die zich verongelijkt voelen ten opzichte van de grote bedrijven. En we zien het ook in de opiniestukken die ter discussie stellen of de genomen maatregelen in verhouding staan tot de prijzen die er nu, en straks, betaald worden.

Wat helpt voor jou in jouw rol als leider is om een uitlaatklep voor deze boosheid te bieden. Laat de negatieve geluiden maar komen en luister er oprecht naar. Het kan frustrerend zijn dat niemand jouw goede intenties lijkt te begrijpen en toch is het belangrijk dat je juist in deze fase empathie toont. Luister en wees eerlijk. Als je het niet weet, zeg dat dan. Zeg geen dingen toe die je niet kan waarmaken.

Als het je lukt om in deze fase het geduld op te brengen om naar medewerkers te blijven luisteren, kunnen ze je van belangrijke informatie voorzien. Je kan jouw ideeën verrijken met hun input. Dat vergroot de betrokkenheid. Of je kan uitleggen waarom je ervoor kiest om er niets mee te doen. Wanneer mensen zich gehoord en gezien voelen, is het gemakkelijker om een boodschap aan te nemen, ook al is die niet in hun voordeel.

Onderhandelen

Dan glij je vanzelf door naar de volgende fase; die van onderhandelen. ‘Oké… dus als dit gebeurt dan ga ik het steunen, maar dan wel onder de volgende voorwaarden’.

Ineens gaat het gesprek niet meer over óf je wel of niet die kant op moet, maar hóe. Dat is een heel ander gesprek. Gericht op de toekomst.

Maar pas op: juich niet te vroeg. We zien het in de huidige situatie gebeuren; bij anderen en bij onszelf. De hevigheid van er nu gebeurt, maakt dat we heen en weer geslingerd worden door deze curve. Op het ene moment staan we er positief in en hebben we alle vertrouwen en het volgende moment kan de twijfel toeslaan. Kübler Ross noemt het de fase van depressie. We bevinden ons onderin de curve waar de angst tijdelijk groter is dan wij.

Angst en depressie

Ik herken het zo goed. Ik ging vorige week even naar die plek en schreef er zelfs een blog over.  Ik kreeg veel reacties van herkenning, maar ook de vraag of dit de plek was van waaruit ik wilde communiceren vanuit mijn professie. Was het niet mijn taak om juist hoop te geven en betekenisvol te zijn? Zit onze collectieve bijdrage naar een hoopvolle toekomst niet evenveel in ons ‘zijn’ als in onze acties? Dat geldt ook voor jou, in jouw rol als leider. Hoe lastig ook, mensen willen van jou horen dat je vertrouwen hebt in de toekomst. Dat geeft moed en die heb je hard nodig om de creativiteit te laten stromen.

Zo gaat het nu, en ook bij andere veranderingen. Er is altijd wel iemand die op weg naar het nieuwe ineens een terugval krijgt en denkt dat het nooit wat wordt, of denkt dat hij of zij het niet kan. Geef mensen de tijd om aan de slag te gaan met het onbekende. Zorg dat je hen de ondersteuning biedt die nodig is. Zo help je hen door die lastige fase heen. De ‘fase van depressie’ klinkt misschien wat zwaar, maar je weet nu wellicht uit ervaring dat het behoorlijke weerstand, frustratie of onzekerheid kan oproepen.

Acceptatie

Uiteindelijk zullen mensen de nieuwe situatie accepteren.  We zien het gebeuren. De meeste mensen die ik spreek lijken zich al te hebben neergelegd bij het idee dat we vermoedelijk nog heel lang een social-distance-leven zullen leiden. Online sporten is voor velen al het nieuwe ‘normaal’ geworden en online werken heeft menigeen al doen inzien hoe dat ook in de toekomst voordelen kan bieden. Winkels en bedrijven richten hun panden steeds meer in op zo’n manier dat we ook in deze tijd nieuwe schoenen kunnen kopen en samen op kantoor kunnen zitten.

En zo gaat het ook bij andere veranderingen. Hoe snel mensen door deze curve gaan, verschilt per persoon en is uiteraard afhankelijk van de zwaarte van de impact. Het kan zijn dat iemand op weg was naar de acceptatie-fase en weer terug wordt geslingerd in de curve. Het wordt er niet makkelijker op, maar een beetje begrip voor de situatie kan zeker helpen!

Ik heb zelf gemerkt dat verwondering een hele mooie kwaliteit is nu.

Meer inspiratie

Online cursus 'Ontdek je plek'

In deze cursus krijg je:

  • 5 modules met video’s en geschreven teksten.
  • Uitleg over de werking van familiesystemen.
  • Meditaties en opdrachten.
  • Een ingesproken geleide familieopstelling.
  • Tips voor verdere verdieping.