Search
Close this search box.
Search
Close this search box.

Overlevingsmechanismen van systemen

1 maart 2023

In deze podcast vertel ik je wat de overlevingsmechanismen zijn van systemen en hoe de kennis daarvan jou in de praktijk kan helpen.

Systemen en hun basisprincipes

In de vorige podcast vertelde ik wat systemen zijn, wat het verschil is tussen ‘systemen’ en ‘systemisch’ en welke basisprincipes maken dat systemen gezond kunnen functioneren. Heb je die nog niet beluisterd (of erover gelezen in het artikel) dan raad ik je aan om dat eerst te doen.

In mijn boek ‘Ontrafeld; bevrijd, door anders te kijken naar mijn patronen’ legde ik het volgende uit over de overlevingsmechanismen van systemen:

Systemen willen overleven. Daar hebben ze drie mechanismen voor: het persoonlijk geweten, het systeemgeweten en evolutionaire kracht.

1. Het persoonlijk geweten zorgt voor het overleven van een individu in een groep.
2. Het systeemgeweten zorgt voor het overleven van een systeem als geheel.
3. De evolutionaire kracht zorgt voor het overleven van het grotere geheel.

Overlevingsmechanisme: Het persoonlijk geweten

Het persoonlijk geweten kent bepaalde mores – ongeschreven regels – waar je aan moet voldoen om erbij te horen en te overleven als individu in de groep. In het persoonlijk geweten van mijn familie zijn er regels over taal, kleding en manieren. Wij behoren het bijvoorbeeld niet over het toilet te hebben, maar over de plee, we zeggen geen tv, maar televisie. Bij het avondeten dragen mannen een das of een t-shirt onder hun overhemd om ervoor te zorgen dat er geen borsthaar zichtbaar is. En tussen twee happen leg je je mes en vork neer.

Als ik een vriendje of vriendinnetje mee naar huis bracht, werd direct duidelijk of hij of zij in de categorie ‘ons soort mensen’ paste of niet. Er was een wij en een zij, goed en fout, volgens onze normen en waarden welteverstaan. Een andere familie in een andere cultuur of andere sociale omgeving kent weer andere, eigen regels. Wanneer we ons tussen verschillende systemen bewegen, passen we ons steeds feilloos aan aan de geldende regels. Het persoonlijk geweten opereert op een bewuste laag. Ook al ben je je daar niet altijd bewust van 😉

Overlevingsmechanisme: Het systeemgeweten

Het systeemgeweten zorgt voor het overleven van het systeem als geheel. Het wil de boel compleet houden en houdt geen rekening met goed of fout. Het staat niet toe dat mensen of dingen worden buitengesloten. Of dat nu een nare gebeurtenis is die iedereen zo snel mogelijk wil vergeten, gedrag van onze vader of moeder dat we vooral niet willen herhalen of iets dat door ziekte of overlijden niet kan worden afgemaakt. Het systeem ‘kaapt’ dan iemand – vaak uit een volgende generatie – om dat wat is buitengesloten weer te ‘her-inneren’. Die persoon gaat vanuit een blinde, onbewuste loyaliteit gedrag herhalen of iets afmaken waartoe een ander niet in staat was. Zo wordt alles onbewust compleet gehouden.

Als je denkt dat je vanuit het persoonlijk geweten iets kunt wegstoppen waar je liever niet naar wilt kijken, dan zorgt het systeemgeweten er wel voor dat het weer aan het licht komt. Het is sterker dan onze wil. Een patroon dat bij die persoon of situatie hoorde, blijft zich dan herhalen. Totdat het herkend wordt. Dan wordt het gemakkelijker om ermee om te gaan.

In mijn boek vertel ik over patronen die ik bij mezelf ben tegengekomen en wat het me heeft opgeleverd om daar anders naar te kijken. Daarmee geef ik universele kapstokken die jou uitnodigen om naar jouw eigen herhalende patronen te kijken.

Overlevingsmechanisme: Evolutionaire kracht

Het derde mechanisme, de evolutionaire kracht, zorgt voor het overleven van het grotere geheel. Koste wat het kost, ook als dat betekent dat de boel eens flink moet worden opgeschud om een nieuwe balans te creëren.

De evolutionaire kracht brengt de ongewisse toekomst op ons pad en gooit onze plannen overhoop. Hij daagt ons uit om niet halsstarrig vast te houden aan een geplande toekomst, maar om ons open te stellen voor de onverwachte dingen die op ons pad komen en om mee te bewegen. Hoe beter we daartoe in staat zijn, vanuit het vertrouwen dat de dingen gaan zoals ze gaan, hoe gemakkelijker het is om het leven te nemen zoals dat zich aan ons ontvouwt.

De onbewuste kracht van loyaliteit.

Het systeemgeweten kent een sterke kracht van onbewuste loyaliteit.

‘Jij bent meer van het sociaal wenselijke gedrag dan ik’, zei ze tegen mij.

Man man man, wat is het toch, dat het zo lastig is om los te komen van ‘hoe het heurt’?
Dat komt doordat we loyaal zijn aan ons familiesysteem, maar ook aan de mores, de ongeschreven regels van de groep waartussen we zijn opgegroeid.

‘There is no growth without guilt.’

Zei Bert Hellinger, de grondlegger van familieopstellingen. Hij schreef overigens prachtige boeken, te koop via Uitgeverij Het Noorderlicht.

Om volwassen te worden, hebben we ons schuldig te maken; om uit de dynamiek van het onschuldige kind te stappen. Zolang je niet bereid bent om je schuldig te maken, ben je niet in staat om volwassen op eigen benen te staan.

Daarover schreef ik in ‘Ontrafeld’: Onderdeel van het proces van volwassen worden, is dat kinderen loskomen van hun ouders; ze gaan grenzen ontdekken en buiten de lijntjes kleuren. Als kinderen stoute dingen doen, worden ze terechtgewezen door hun ouders. Zo leert het kind onderscheid te maken tussen schuld en onschuld. Als je blijft hangen in het onschuldige brave meisje of jongetje dan blijf je kind. Alleen wanneer je bereid bent als kind om je schuldig te maken, kan je groeien.

Als je dat niet hebt geleerd, ben je niet vrij.

Met het gevolg dat de vrijheid steeds met je flirt, in de vorm van zelfstandig ondernemerschap bijvoorbeeld. Om er al snel achter te komen dat het ook daar niet vrij voelt en je nog steeds vastzit in de spiraal van te hard werken, jezelf verliezen en onrust in je hoofd.

Hoe dat werkt, leg ik uit in deze 2e podcast over de werking van familiesystemen; vorige keer over de basisprincipes die maken dat systemen gezond kunnen functioneren, deze keer vertel ik over de overlevingsmechanismen.

Begrijpen hoe het werkt, op een diepere laag, maakt het makkelijker om je eigen herhalende patronen te herkennen. Dat is de eerste stap om er op een andere manier mee om te kunnen gaan.

Beluister de aflevering ‘De wijsheid van systemen – de overlevingsmechanismen’. Daarin hoor je nog veel meer voorbeelden en vragen die je kunt stellen wanneer je tegen hardnekkige herhalende patronen aanloopt.

Enne, wat dat sociaal wenselijke gedrag betreft … ik ben me er in elk geval van bewust dat ik de keuze heb: trouw zijn aan mezelf of aan anderen.

 

Meer podcasts

Cookcoaching Rotterdam - foto bij artikel - Omgaan met hooggevoeligheid

Omgaan met hooggevoeligheid

Wat is hooggevoeligheid? En hoe kun je jouw HSP-kwaliteiten inzetten om jouw gevoeligheid als een gave te ervaren, in plaats van een last? Ik deel tips vanuit mijn privé- en coachingservaring.

Lees verder »

Online cursus 'Ontdek je plek'

In deze cursus krijg je:

  • 5 modules met video’s en geschreven teksten.
  • Uitleg over de werking van familiesystemen.
  • Meditaties en opdrachten.
  • Een ingesproken geleide familieopstelling.
  • Tips voor verdere verdieping.