“Ik was als kind altijd bezig met hoe het met mijn moeder ging.”
Een opmerking die ik regelmatig hoor in mijn praktijk. Misschien herken je het. Je voelde je verantwoordelijk voor het welzijn van je ouder. Je was zorgend, invoelend, vaak al ’te wijs voor je leeftijd’. Wat je toen niet wist, maar nu misschien begint te voelen: je stond niet op jouw plek in het systeem.
Dit noemen we omgekeerde rollen tussen ouder en kind (of plekverwarring) – en de impact daarvan werkt vaak generaties door.
In deze blog neem ik je mee in wat er systemisch gebeurt als de rollen omdraaien, hoe dat je volwassen leven beïnvloedt én hoe je dit patroon kunt keren – voor jezelf én je (klein)kinderen.
Liever luisteren?
In de podcast hoor je welke invloed dit mogelijk heeft op jouw leiderschap.
Wat betekent ‘omgekeerde rollen ouder kind’?
In een gezond familiesysteem geven ouders en ontvangen kinderen. Maar als een ouder emotioneel (of fysiek) niet beschikbaar is, gebeurt er iets wezenlijks. Het systeem zoekt naar balans, en wie stapt er in het gat dat ontstaat? Het kind.
De rollen draaien om.
Het kind wordt zorgdrager. Trooster. Vredestichter. En daarmee verliest het zijn of haar recht op onbezorgd kind-zijn.
Onbewust.
Deze dynamiek wordt in systemisch werk ook wel parentificatie of een omkering van de fontein genoemd – naar de bekende metafoor van Els van Steijn.
Wat is de prijs van deze plekverwarring?
- Je voelt je vaak schuldig of tekortschietend
- Je hebt moeite met het aangeven van grenzen
- Je zoekt erkenning, maar krijgt die zelden echt
- Je voelt je verantwoordelijk voor het welzijn van anderen
- Je bent geneigd om te pleasen, zelfs ten koste van jezelf
En later? Dan herhaalt het zich. In je relaties, in je werk, in je leiderschap. Zonder dat je het doorhebt, trek je situaties aan waarin je opnieuw te veel gaat dragen.
Checklist: omgekeerde rollen ouder kind
Herken je jezelf hierin? Deze signalen wijzen op een omgekeerde dynamiek:
- Als kind voelde ik me verantwoordelijk voor mijn ouder(s)
- Ik was eerder volwassen dan mijn leeftijdsgenoten
- Ik stel vaak de behoeften van anderen boven die van mezelf
- Ik krijg vaak te horen dat ik ‘sterk’ ben, maar voel me moe
- Ik heb moeite met ontvangen of hulp vragen
- In leiderschapsrollen wil ik het iedereen naar de zin maken
Herkenbaar? Dan is de kans groot dat je niet op je eigen plek staat in jouw familiesysteem.
Hoe herstel je de balans?
Een omgekeerde rol is geen bewuste keuze. Het ontstaat uit liefde. Maar liefde kan ook helen. Dat begint met de werkelijkheid onder ogen zien – zonder oordeel.
1. Erken de dynamiek
Durf te erkennen: ik heb een rol vervuld die niet van mij was. Dat is pijnlijk én bevrijdend.
2. Doe een plek-opstelling
Pak twee objecten – één voor jou, één voor je ouder. Zet ze intuïtief neer en kijk ernaar:
- Hoe verhouden ze zich tot elkaar? Wie is de grootste?
- Wat is hun afstand tot elkaar?
- Waar staat het kind: voor, naast of achter de ouder?
Speel met de posities. Waar voel je ‘dat het klopt’?
Twijfel je? Ik kijk graag met je mee. In een 1-op-1 familieopstelling onderzoeken we de dynamiek.
3. Neem je kindplek (weer) in
Jij bent het kind. Jij mag ontvangen. Je hoeft je niet groter te maken dan je bent. Je hoeft het niet op te lossen. Als jij op jouw eigen plek gaat staan, kan jóuw kind dat ook doen. En het vertaalt zich meteen door naar je werk. Jouw medewerker voelt dat en kan ook zijn of haar eigen plek innemen. Kortom: het gaat stromen in alle systemen waarin jij je begeeft.
Een familieopstelling kan jou daarbij helpen.
Veelgestelde vragen
Wat zijn de gevolgen van omgekeerde rollen ouder kind?
Je draagt vaak te veel, stelt belangen van anderen boven die van jou en zoekt erkenning buiten jezelf. Dit kan leiden tot stress, een burn-out of relatieproblemen.
Hoe weet ik of ik in een omgekeerde rol zat?
Als jij je als kind verantwoordelijk voelde voor je ouder(s), is dat een belangrijke aanwijzing. De checklist helpt je verder. En de belangrijkste vraag is: hoe is het vandaag?
Kan ik het patroon doorbreken zonder mijn ouder te confronteren?
Ja. Een systemische beweging maak je in jezelf. Je ontdekt dat je jouw ouder niets hoeft te verwijten – het gaat om het innerlijk terugnemen van jouw plek.
Waarom komt dit zo vaak voor bij leiders?
Omdat je als kind al hebt geleerd te dragen en te zorgen. Die kwaliteiten maken je een sterke leider – maar ook kwetsbaar voor overbelasting.
Helpt een familieopstelling hierbij?
Zeker. In een opstelling wordt deze dynamiek vaak direct zichtbaar. En zichtbaar maken is de eerste stap naar heling.
Conclusie
Wanneer jij als kind geen kind kon zijn, blijft het ook als volwassene vaak zoeken naar jouw eigen plek. Je merkt dat je erkenning, rust en grip buiten jezelf zoekt. De kans is groot dat het leven voelt als werken tegen de stroom in.
Neem jouw plek weer in – als kind van jouw ouders. Van daaruit kun jij voluit ouder zijn voor jouw eigen kind. Of leider voor je team. Zonder plekverwarring.
Als je durft te kijken, ga je zien.
Dat is niet zwak. Dat is wijs.
💫 Ik ben Fiona Cook. Ik werk ruim 20 jaar als coach, waarvan 15 jaar systemisch, met familie- en organisatieopstellingen. Ik begeleid ondernemers en leiders om de dynamieken achter hun succes en uitdagingen te doorgronden en herhalende patronen te doorbreken, zodat ze bewust en in balans kunnen leiden. Lees meer over mij.
Spreekt dit artikel je aan? Dan kan ik deze ook aanbevelen
Familiesysteem: de invloed op jouw leiderschap
