Het Enneagram
Het Enneagram is een duizenden jaren oud model dat persoonlijkheidstypes in kaart brengt. De oude Grieken werkten er al mee en het heeft niet voor niets de tand des tijds doorstaan. Hieronder een korte omschrijving van alle types, waar je ze goed voor kunt inzetten en hoe je het beste met hen om kunt gaan wanneer ze in hun ‘typische’ valkuil stappen. Waarschijnlijk herken je je in een paar types. Die zijn dan dominanter aanwezig. Andere types daarentegen kunnen wat onderontwikkeld zijn.
Inzicht in de verschillende types maakt het gemakkelijker om het gedrag van anderen te begrijpen, jouw communicatie daarop aan te passen en met elkaar samen te werken.
Ik maak gebruik van spiertesten (kinesiologie) om te testen wat de onderlinge sterkte is van alle Enneagram types. Je kunt ook een test doen om een globale indruk te krijgen.
klik hier voor de test.
Enneagram type 1 in de praktijk
De ‘1’ staat bekend als ‘de perfectionist’; hard werkende gedreven types die goed kunnen doorzetten en vaak een slank postuur hebben. Voor degenen die mij kennen; ik heb veel ‘1’ in mij.
Ieder Enneagram type heeft zijn eigen verdedigingsmechanisme; de jas die je aantrekt wanneer je in een uitdagende situatie terecht komt. Enen hebben de neiging gewenst gedrag te vertonen. Ze willen het immers ‘perfect’ doen; in de ogen van anderen. Lastig, want dat impliceert dat enen menen te weten wat een ander belangrijk vindt. En liefst doen ze dat vanuit hun eigen normen en waarden. Enen kunnen erg normerend overkomen.
Alle Enneagram types hebben een ‘belemmerende kernovertuiging’. Bij enen is dat ‘ik ben niet perfect’. Helaas is de belangrijkste eigenschap van een kernovertuiging dat hij altijd gelijk heeft. Dus hoe hard enen ook hun best doen om alles perfect voor elkaar te hebben, er is natuurlijk altijd wel íets op aan te merken. Dus ja, dan zijn ze… weer… niet perfect.
Als iets niet perfect is, worden ze boos. Dat geeft ze de kracht om er wat aan te gaan doen. Enen zijn dan ook heel pragmatisch. In een vergadering kan het team nog midden in de brainstormsessie zitten en dan neemt iemand met veel van de ‘1’ het woord, vat het probleem even samen, heeft de oplossing al bedacht en ook wie dat gaat uitvoeren. Anderen kunnen zich daardoor opgejaagd voelen. Als ze dan in de weerstand schieten, wordt de ‘1’ bevestigd in zijn gevoel dat hij niet ‘perfect’ is…
Hoe ga je om met enen?
Enen willen graag eerst resultaat en dan lol. Zolang de zaakjes niet geregeld zijn, vinden ze het moeilijk om luchtig te zijn en de humor van dingen in te zien. Ze kunnen dan wat koel en afstandelijk overkomen. Het helpt om een (spreekwoordelijke) arm om ze heen te slaan en te zeggen dat ’t allemaal goed komt. Wees maar een beetje lief voor een zichzelf-in-de-weg-zittende ‘1’. Per slot van rekening is hun gestructureerde en praktische bijdrage heel waardevol. Een ‘1’ laat je niet in de steek!
Enneagram type 2, ‘de helper,’ in de praktijk
De ‘2’ staat bekend als ‘de helper’; vriendelijke mensen die altijd voor een ander klaarstaan. Ze voelen feilloos aan hoe ze een ander kunnen pleasen en vinden het lastig om ‘nee’ te zeggen. Het is hun verdedigingsmechanisme om hun eigen behoeftes en gevoelens te verdringen. In een gesprek brengen ze het onderwerp dus iedere keer weer terug naar hun gesprekspartner.
De belemmerende kernovertuiging van tweeën is ‘ik ben niet goed genoeg’. Een belangrijke eigenschap van een kernovertuiging is dat hij altijd gelijk heeft. Dus hoe hard de ‘2’ ook zijn best doet om het goed te doen in de ogen van anderen, hij zal nooit alle erkenning en waardering krijgen waar hij zo hard naar op zoek is. En tsja, dan wordt de kernovertuiging weer bevestigd in z’n gelijk.
Die lieve behulpzame ‘2’ die zo gefocust is op het creëren van gezelligheid en het anderen naar de zin maken, is stiekem heel manipulatief. Onbewust willen ze namelijk hun eigen trots voeden door de aandacht en waardering die ze krijgen voor hun gedrag. Maar met complimenten kunnen ze niet omgaan. En om hulp vragen vinden ze lastig. Daardoor hebben ze vaak het gevoel dat ze er alleen voor staan.
De keerzijde van hun inlevende hulpvaardigheid is dat anderen ze als bemoeizuchtig of overbezorgd kunnen ervaren. Als je ze daarop wilt aanspreken, zorg dan dat je hun gedrag duidelijk loskoppelt van de persoon. Ze voelen zich namelijk snel persoonlijk aangevallen. Wil je weten hoe je dat kunt doen? Dat kun je lezen in de nieuwsbrief over de succesfactoren van feedback geven en ontvangen.
Hoe ga je om met tweeën?
Het leuke van tweeën is dat ze het heerlijk vinden om nodig te zijn. Dan zullen ze een waardevolle bijdrage leveren aan het gezamenlijke doel. Ze worden heel gelukkig van oprechte interesse en waardering. Ze zullen altijd vragen wat jíj het liefst zou willen. Draai het om en vraag wat hún wensen zijn. Of bijvoorbeeld: “Als je mij zou zijn, welke vraag zou jij dan aan jezelf stellen?” Overigens zijn ze niet gewend om daarover na te denken, dus geef ze even de tijd.
Enneagram type 3, ‘de winnaar’, in de praktijk
De ‘3’ heeft een duidelijk doel voor ogen. Een winnaar weet wat hij wil en laat zich niet snel uit het veld slaan. Als je bij het lezen van het onderstaande denkt dat je drieën beter kunt vermijden, weet dan dat alle types hun ‘typische’ kwaliteiten en valkuilen hebben. Ik zet ze een beetje dik aan, zodat je ze kunt herkennen.
Het verdedigingsmechanisme van drieën is ‘identificatie’. Ze identificeren zich met succesvolle mensen en/of dingen. ‘Ik ben zo goed als mijn resultaten, mijn maatpakken, mijn dure auto of mijn succesvolle vrienden.’ Als coach krijg ik veel drieën op mijn pad; succesvolle mensen die het behoorlijk confronterend vinden wanneer ze zich realiseren dat hun grootste angst niet is om hun dierbaren te verliezen, maar hun status. Hun imago is hun alles.
De belemmerende kernovertuiging van de ‘3’ is ‘ik faal’. Geen succes voor drieën, geen bestaansrecht. Drieën zullen niet schromen om list en bedrog te gebruiken om te zorgen dat ze een beeld van zichzelf creëren zoals ze in de ogen van anderen zouden willen zijn. Alles is gericht op winnen en succesvol zijn.
Maar ja, zoals ik al vertelde bij Enneagram types 1 en 2, kernovertuigingen houden ervan om gelijk te krijgen. Dus als je altijd gericht bent op winnen, zijn er natuurlijk genoeg situaties waarin je jezelf kunt betrappen op falen. En zo heeft de kernovertuiging weer gelijk…
Drieën hebben, net als tweeën, te leren in contact te komen met hun gevoel. Tweeën richten zich vooral op het gevoel van anderen en onderdrukken hun eigen gevoel. Drieën onderdrukken álle emoties. Winnen is natuurlijk gemakkelijker als je je gevoel kunt uitschakelen.
Hoe ga je om met drieën?
Je kunt de ‘3’ er goed bij hebben in een team. Ze scoren graag en kunnen goed met verantwoordelijkheid omgaan. Drieën zijn over het algemeen goede leiders. Met een duidelijk resultaat voor ogen, zijn ze actiegericht en efficiënt. In een projectteam is het handig om er iemand bij te hebben die gevoelens en emoties in de onderstroom kan adresseren, want daar willen drieën wel eens aan voorbij gaan.
Enneagram type 4, ‘de romanticus’ in de praktijk
Over Enneagram types 3 hebben te leren om bij hun gevoel te komen. En daarvoor mogen ze hun vaak minder ontwikkelde ‘vier-kant’ beter leren benutten. De ‘4’ is de gevoelige van het Enneagram; theatraal, creatief en bijzonder. Best lastig om mee om te gaan voor een ‘winnaar’ die juist gericht is op succes en daarbij soms voorbij gaat aan emoties.
Vieren zijn bang om zelf niet genoeg emoties te hebben. Daarom trekken ze emoties van anderen naar binnen toe. Dat is hun mechanisme om zich te verdedigen in lastige situaties. Hun belemmerende kernovertuiging is dat ze niet geliefd zijn. Dat maakt dat ze snel jaloers zijn op het geluk van anderen. Ze gaan hun hele leven op zoek naar echte liefde. Liefst willen ze een prins op ’t witte paard die als redder opduikt en hen het gevoel geeft dat ze heel speciaal zijn. Maar als die persoon dan dichtbij komt, stoten ze hem ook weer af. Typisch vier-gedrag.
Ze vinden het lastig om in een team te werken, omdat ze bang zijn in te boeten aan eigenheid. Ze hebben vrijheid nodig en de ruimte om hun creativiteit in te brengen. Ze houden van diepgang. In een team kunnen ze goed bewaken dat individuen hun eigen bijdrage leveren.
Vieren hoor je vaak zeggen wat ze ‘ergens bij voelen’. “Dat vóelt niet goed”, in plaats van “ik dénk niet dat dat de juiste oplossing is.” Het is belangrijk voor ze om in contact te zijn met hun gevoel. Als iets niet goed voelt, moeten ze zich er niet aan wagen.
Als je naar de tekening van het Enneagram kijkt, dan zie je dat er lijnen van de 4 naar de 1 en de 2 lopen. Onder druk kunnen vieren zich net als tweeën teveel richten op de emoties van anderen. Omdat vieren die naar binnen trekken, interpreteren ze die als hun eigen emoties en raken er in verstrikt. Dan is het drama compleet. Vieren kunnen van enen juist leren om structuur en ordening in hun werk aan te brengen, want in hun creativiteit kunnen ze wat chaotisch worden. Wanneer ze lekker ‘in flow’ zijn, komt er veel uit hun handen.
Hoe ga je om met vieren?
Ze houden van schoonheid en mooie dingen en hebben een hekel aan sleur. Ze hebben afwisseling en creatieve uitdaging nodig. Maar in dat creatieproces lopen ze soms ook aan tegen hun eigen beperkingen. Het drama moet eruit bij vieren. Dat betekent dat je ze het beste kunt helpen door naar ze te luisteren. Maar… omdat ze zo bekend zijn met drama, herkennen ze direct bij anderen wanneer ze niet oprecht zijn. Dat vergeven ze hen niet. Laat vieren op een eerlijke manier merken dat ze bijzonder zijn. Vieren geven namelijk veel kleur aan een afdeling of organisatie!
Enneagram type 5, ‘de waarnemer’, in de praktijk
Enneagram type 5, de waarnemer, kan in eerste instantie vrij sceptisch naar dingen kijken die nieuw voor ze zijn. Vijven willen namelijk graag alles begrijpen. Als ze iets niet begrijpen hebben ‘vijven’ de neiging zich terug te trekken. Dat is hun verdedigingsmechanisme. In isolement gaan ze proberen om verklaringen voor dingen te vinden. Ze worden niet voor niets ‘de waarnemer’ genoemd.
Gebrek aan kennis impliceert dat ze die moeten halen bij anderen. Dat doen ze niet graag. ‘Vijven’ vermijden namelijk afhankelijk te zijn. Kennis is macht. Ze zijn dan ook niet altijd gul in het delen van die kennis. Voor ‘vijven’ is de nieuwe manier van werken, waarin kennis zelf niet tot macht leidt, maar juist het vermogen om die kennis te delen, best lastig. Daarmee raken ze hun grip kwijt.
De valkuil van een ‘5’ kan zijn dat hij zó veel informatie wil verzamelen alvorens een beslissing te nemen dat hij niet tot actie overgaat.
Vijven kunnen van hun buurman, de gevoelige ‘4’ leren om te vóelen. ‘Gezonde’, ontwikkelde vijven zijn namelijk heel intuïtief. Ze vertrouwen op hun innerlijk weten. Dan hoeven ze een keuze niet meer grondig te onderbouwen, want ze wéten gewoon dat het klopt.
Maar juist dat in contact komen met hun gevoel is een uitdaging voor vijven, omdat gevoelens niet verklaarbaar zijn.
Hoe ga je om met vijven?
Op het werk kun je vijven er goed bij hebben, omdat ze beschouwend, zorgvuldig en analytisch zijn. Geef ze duidelijke verantwoordelijkheden op terreinen waar zij kennis van hebben. Maar ga niet te veel met ze in overleg. Ze hebben een hekel aan vergaderingen.
Ze houden van intellectuele uitdagingen, kunnen logisch nadenken, goed luisteren, nemen waar en komen met een haarscherpe analyse. Ze denken na voordat ze hun mening geven. Geef ze de gelegenheid om hun eigen gang te gaan en in het tempo te werken dat bij ze past. Ze willen de dingen namelijk wel rustig op een rijtje kunnen zetten.
Enneagram-type 6, ‘de loyalist’, in de praktijk
De kwaliteiten van Enneagram type 6, de loyalist, kun je goed gebruiken tijdens een veranderproces. Het zijn geweldige organisatoren. Hun natuurlijke neiging om onzekerheid te vermijden, helpt ze om dingen tot in de puntjes te regelen.
Zessen zijn sociaal, loyaal en trouw. Ze willen graag bij een groep horen. Ze zien allerlei potentiële gevaren om zich heen en de groep biedt veiligheid. Daar vinden ze steun. Om lastige situaties te vermijden, hebben ze de neiging om de dingen die hun bezig houden op een ander te projecteren. “Zij begrijpt mij niet, want zij hoeft geen leiding aan die groep te geven”, of, “vind je ook niet dat…?” Daarmee wekken ze de indruk de schuld af te willen schuiven.
Hun wantrouwen maakt dat ze onzeker over kunnen komen. Dat grenst aan doemdenken en daarmee zitten ze soms op de allergie van een ander.
Bij een ‘6’ moet je vertrouwen ‘winnen’. Je begint op achterstand en moet eerst maar eens bewijzen dat je hun vertrouwen verdient. Daar zijn ze uiterst gevoelig voor. Ga nooit achter de rug van de loyalist om, want hij heeft het direct door. Maak duidelijke afspraken met een ‘6’ en leg die vast.
Hoe ga je om met zessen?
Een loyalist kun je er goed bij hebben in je team, omdat het zulke goede ‘troubleshooters’ zijn. Ze kunnen als geen ander inschatten welke problemen er mogelijkerwijze op je pad kunnen komen en zijn geweldig in het bedenken van oplossingen. Maar passeer ze niet! Zonder ze te betrekken, verlies je hun draagvlak.
‘Zessen’ hebben behoefte aan duidelijke kaders. Stem wederzijdse verwachtingen af en houd je aan je afspraken! Als je ze op iets wilt aanspreken of een compliment wilt geven, onderbouw dat dan met een duidelijk voorbeeld. Dan help je de zes om wat je zegt werkelijk te ontvangen en bouw je aan vertrouwen. Wanneer je in staat bent om een goede relatie met de ‘6’ op te bouwen, heb je een geweldig loyale, gezellige en trouwe collega.
Enneagram-type 7, ‘de avonturier’, in de praktijk
Zevens houden van afwisseling en uitdaging. Ze maken zich niet zo druk om details. In tegenstelling tot ‘enen’ die behoefte hebben aan structuur en duidelijkheid. In het Enneagram ligt er een verbindingslijn tussen deze twee types. Enen kunnen van zevens leren om los te laten en te relativeren. Dat helpt ze om te lachen om hun eigen onhandigheden en hoge lat. Zevens kunnen van enen leren om puntjes op de i te zetten.
De zeven is de koning van de excuses. Hun verdedigingsmechanisme is ‘rationalisatie’. Ze verzinnen een heel verklaarbaar verhaal waarom de dingen zijn zoals ze zijn. Dat doen ze om hun emoties uit de weg te gaan. Als ze het moeilijk hebben in hun leven, zullen ze dat niet gauw blootgeven. Ze bouwen eerder een feestje.
Niet voor niets worden ze ook wel ‘optimisten’ genoemd. Hun focus ligt op het creëren van plezier. Hun vrolijke aard maakt dat het heel gezellig is om zevens om je heen te hebben. Ze kunnen volop genieten van lekker eten en drinken. Als ze zes uitnodigingen krijgen in een weekend, zullen ze hun best doen om ze alle zes aan te nemen. Kiezen is lastig voor ze, want oh wee als ze net dat ene leuke feestje moeten missen.
Ze zullen alles doen om mogelijke verveling te vermijden. Wat ze niet leuk vinden, gaan ze uit de weg of stellen ze uit. Ze hebben een hekel aan mensen die naar de sombere kant van dingen kijken. Ze willen vooral genieten. Zevens zijn makkelijke praters. Ze kunnen een verhaal met humor en flair brengen. Ze hebben grote plannen, maar maken die zeker niet allemaal waar. Daardoor kunnen ze als oppervlakkig worden ervaren.
Hoe ga je om met zevens?
Ze hebben ruimte nodig. Beperk ze niet in hun vrijheid, maar zorg dat ze voldoende gelegenheid krijgen om hun creativiteit en enthousiasme kwijt te kunnen. Pas op dat ze niet teveel hooi op hun vork nemen. Ze vinden afwisseling heerlijk, maar zijn ook gauw afgeleid. Dan is het verleidelijk om de touwtjes aan te spannen. Daar zijn zevens echt allergisch voor. Inspireer en enthousiasmeer ze door open vragen te stellen en laat ze zelf met ideeën komen.
Enneagram-type 8, ‘de baas’ in de praktijk
Achten houden van aanpakken. Niet lullen maar poetsen. Een ‘gezonde’ acht krijgt veel voor mekaar. Helaas kunnen achten ook dominant en overweldigend zijn. Niet voor niets loopt er een verbindingslijntje naar de type 2, de helper. Van hen kunnen ze leren meer inlevend te zijn en hun kwetsbaarheid te laten zien.
Enneagram type 8 kan goed met de vuist op tafel slaan. Zijn buurman, de conflictmijdende 9, mag dan ook van de 8 leren om met het ‘zwaard der liefde’ knopen door te hakken. Tegelijkertijd is de daadkracht van de 8 ook z’n valkuil. Ze kunnen behoorlijk bazig overkomen.
De strategie om maar niet geconfronteerd te worden met pijnlijke situaties is ontkenning van emoties. Ze ontkennen dat er iets aan de hand zou zijn. Ze reageren liever instinctief op lastige situaties. Dat maakt ook dat achten de neiging hebben om mensen te verdelen in vriend en vijand. Ze kunnen behoorlijk zwart-wit denken.
Achten vermijden machteloosheid en zijn als de dood om de controle te verliezen. Daardoor kunnen ze soms heel stellig en oordelend overkomen. Wanneer ze hun macht combineren met mildheid, nemen ze op een heel plezierige manier beslissingen, gaan uitdagingen aan en werken uitstekend onder druk.
Hoe ga je om met achten?
Achten mag je gerust stevig aanpakken. Wees duidelijk. Daar houden ze van. Gewoon zeggen waar het op staat en niet om de hete brei heen draaien. Focus je op de grote lijnen.
Als je ze kritiek wilt geven, benoem dan duidelijk het gedrag waar je ze op aan wilt spreken. Wees eerlijk en direct.
Achten zijn natuurlijke leiders. Anderen nemen gemakkelijk iets van ze aan. Ze hebben er een hekel aan om dingen opgelegd te krijgen. Vrijheid is belangrijk voor ze. Als je de kans krijgt, geef ze dan een leidende rol.
Enneagram-type 9, ‘de bemiddelaar’, in de praktijk
In onze Nederlandse bedrijfscultuur kunnen we nog wel eens doorslaan in ‘polderen’; oeverloos overleggen om een compromis te bereiken. Dan staat de Enneagram type 9, de bemiddelaar, in ons op. Negens kunnen van achten leren om daadkrachtiger te zijn, zodat ze met het zwaard der liefde knopen kunnen door hakken. De naam ‘bemiddelaar’ zegt het al. Ze zijn conflictmijdend.
Zodra er spanning in de lucht hangt, trekt de 9 zich terug. Als hij een kantoor met derden deelt en twee mensen dreigen een confrontatie met elkaar aan te gaan dan weet de bemiddelaar niet hoe snel hij zich achter zijn beeldscherm moet verstoppen. Ze zijn als de dood om er op de een of andere manier van beticht te worden dat zíj de aanstichter van het conflict zouden zijn. Conflictsituaties vermijden ze te allen tijde.
Hun eeuwige focus op harmonie, maakt dat ze besluiteloos over kunnen komen. Ze hebben moeite met kiezen, omdat ze daarmee ‘partij kiezen’ en dus altijd iemand teleurstellen. Er loopt een lijntje van de 9 naar de 3; van drieën kunnen ze leren om duidelijker een doel voor ogen te hebben.
Omdat negens zo gericht zijn op balans, zullen ze hun best doen om iedereen aan het woord te laten en om te zorgen dat individuele kwaliteiten zo goed mogelijk worden benut. Ze weten maar al te goed dat ieder z’n eigen mening heeft en sluiten graag compromissen.
Door hun vermogen zich in te leven, weten ze wat anderen nodig hebben. Ze kunnen het beste in anderen naar boven halen. Daardoor kunnen ze een sfeer creëren die het mensen mogelijk maakt te excelleren.
Hoe ga je om met negens?
Als ze niet lekker in hun vel zitten, willen ze er zelf graag uitkomen, in hun eigen tempo. Probeer ze niet te pushen, want dan worden ze nukkig en zo mogelijk nog trager. Ze hebben ruimte nodig om in hun eigen tijd de stap te zetten die zij zelf verkiezen. Wanneer ze het lastig vinden om een knoop door te hakken, kun je ze het beste een zetje in de goede richting geven, maar geef ze ook de tijd.
Eigenlijk zijn het heel aimabele mensen. Ze zijn gemakkelijk in de omgang, proberen het iedereen naar de zin te maken en kunnen heel geduldig en ontvankelijk zijn.
Wil je samen kijken wat ik voor jou kan betekenen? Neem gerust contact met me op.